Hoezo Herstel

‘Om ABN-Amro overeind te houden is volgens Gerrit Zalm een nieuwe kapitaalsinjectie nodig. Gezien de eerdere stappen van het ministerie van Financixc3xabn gaat deze injectie er komen en loopt de staatsschuld verder op tot boven de afgesproken grens van 60 procent van het nationaal inkomen.

Wellicht begint langzaam het besef door te dringen dat de financixc3xable crisis niet vanzelf overwaait. Het financieel-economische systeem is niet zoiets als het weer waarop je geen vat hebt. De crisis is het gevolg van een opeenstapeling van beslissingen, handelingen en nalatigheid. Nout Wellink is toezichthouder voor het financixc3xable stelsel primair verantwoordelijk. Hij gebruikt metaforen om de aandacht daarvan af te leiden: ‘Het is een griep die moet uitzieken’ of ‘een megastorm die moet uitrazen.’

Economen kijken in de glazen bol: ‘Zien zij al tekenen van herstel?’ Onze partijleider is gedwongen tot ‘management by speech.’ Het heeft namelijk geen zin pessimisme uit te stralen.

Op de achtergrond is er sprake van ongerustheid: langzaam worden de schulden en tekorten in de financixc3xable sector overgeheveld naar de publieke sector. Bij een krimpende economie en dalende belastinginkomsten blijft de overheid geld uitgeven met geleend geld. Dat is verontrustend.

Het kabinet leeft in de veronderstelling dat de economie vanaf 2011 weer gaat groeien. Je kunt je ‘uit de crisis weg investeren’, zegt Wouter Bos wel eens. Maar de vraag of dat gaat lukken en of het wenselijk is. Traditionele economische groei maakt andere problemen erger; het vergroot het gebruik van energie en de uitstoot van broeikasgassen. Exc3xa9n stap vooruit, twee achteruit.

Wordt het niet tijd te erkennen dat wat er nu gebeurt geen conjuncturele dip is maar een historisch ‘kantelmoment’ dat het gevolg is van nalatigheid van overheden en toezichthouders?

Niet alleen hebben centrale banken de rente te laag gehouden en toegestaan dat de schuldhoeveelheid te sterk is gegroeid. Daardoor stegen de prijzen van onroerend goed extreem. En dat terwijl het handhaven van prijsstabiliteit de enige hoofdtaak van centrale banken is. Centrale bankiers denken dat de problemen worden opgelost door een nxc3xb3g lagere rente en het in omloop brengen van nxc3xb3g meer krediet.

Daarbij komt dat de olie-industrie ons heeft voorgehouden dat er voldoende fossiele energie is. Het Internationale Energie Agentschap signaleert echter dat de olieproductie jaarlijks met 4,7 procent afneemt. Olie is de grote energiebron die onze consumptiemaatschappij aandrijft: de afname van de olieproductie komt aardig overeen met de economische krimp.

De erkenning dat er fundamentele veranderingen nodig zijn in het financixc3xable systeem, is het begin van de oplossing. Dat is complex en vereist expertise en creativiteit.

Een van de dingen die nodig is, is het terugdringen van de geldscheppende functie van banken. In de plaats daarvan kan de overheid het in omloop brengen van nieuw geld op zich nemen binnen zekere grenzen. De wet biedt die mogelijkheid al. Huizen kunnen daarmee worden gekocht van burgers die in financixc3xable problemen zijn gekomen door een te hoge hypotheek. Ook kan de richting waarin de economie zich ontwikkelt worden gestuurd: krediet is dan alleen beschikbaar voor onder andere klimaatneutrale projecten, het tegengaan van klimaatverandering en duurzame energie.

Wellicht klinken dergelijke voorstellen in eerste instantie niet realistisch. Maar het hopen op een terugkeer naar de oude situatie getuigt van veel minder realiteitsbesef.’

Harmen Bos, bestuurskundige en lid van de landelijke werkgroep milieu en energie van de PvdA.