Mark Rutte: Premier Pinokkio

Scheurtjes in de teflonlaag van Mark Rutt

31 augustus 2012

door Kay van de Linde

Het probleem van de teflon kandidaat is dat hij op een gegeven moment zelf gaat denken dat hij onschendbaar is. Reagan dacht dat. Clinton dacht dat. En Rutte denkt dat. Maar teflon is geen kryptonite. Er komt altijd een moment dat er een scheurtje in gaat zitten. En dan wordt het oppassen geblazen.

Teflon
Tot nu toe is Mark Rutte een teflon politicus geweest. Alles gleed van hem af. Het rekenfoutje van 50 miljard werd hem vergeven. De gedoogconstructie met de PVV werd het CDA in de schoenen geschoven. De val van het kabinet werd vooral de PVV aangerekend. Alles wat er mis ging wuifde Mark weg met een schimpscheut hier en een vrolijke lach daar.

Kortom, geen vuiltje aan de lucht, moeten ze bij de VVD gedacht hebben. Mark gaat even lekker op vakantie om zijn teflonlaagje op te poetsen, en dan sleept hij na de zomer in de tweestrijd met de SP met zijn feitenkennis, debatvaardigheid en studentikoze vrolijkheid wel even de premierbonus uit het vuur. Maar zoals je wel vaker ziet in politieke campagnes, loopt het toch weer net even iets anders.

Twaalf dagen
Er zijn nog maar twaalf dagen te gaan voor de Tweede Kamerverkiezingen. De langverwachte tweestrijd Rutte-Roemer is er niet gekomen, vooral omdat Rutte zich tijdens het RTL ‘premierdebat’ niet gedisciplineerd genoeg op Roemer richtte en Roemer zelf inhoudelijk door het ijs zakte. Ironisch genoeg wist Roemer in zijn val nog net een barstje te slaan in Rutte’s teflonlaag.

Het cruciale moment in het RTL debat betrof namelijk de woordenwisseling tussen Roemer en Rutte over de verhoging van het eigen risico door de VVD, een beschuldiging die Rutte glashard ontkende. Roemer was door die ontkenning zo van zijn stuk gebracht dat hij nog nauwelijks een woord kon uitbrengen. Maar in de dagen erna werd Rutte mediabreed zwaar aangevallen op zijn ontkenning, die volgens veel politici en journalisten niet stookten met de werkelijkheid. Het barstje werd een scheur.

Heilig vertrouwen
Kiezers zijn gewend de meeste verkiezingsbeloftes met een korreltje zout te nemen, omdat ze weten dat veel beloftes zullen sneuvelen in de coalitieonderhandelingen. Kiezers zijn helemaal niet dom; ze weten dat het zo werkt. Maar een politicus die het stempel ‘leugenaar’ opgeplakt krijgt heeft een groot probleem. Dat schaadt namelijk de belangrijkste karaktereigenschap die iedere politicus moet hebben: vertrouwen.

Daarom was ik reuze benieuwd hoe de andere kandidaten tijdens het verkiezingsdebat bij Knevel en van den Brink de situatie zouden exploiteren. Roemer had het incident veroorzaakt, dus het lag in de lijn der verwachtingen dat hij het als eerste zou oppakken. Maar Diederik Samsom was Roemer slim voor. In een één-op-één moment met Rutte leende Samsom een beroemde one-liner van Ronald Reagan uit 1980: nu doet u het weer! (there you go again!), in een poging Rutte als leugenaar weg te zetten. Slim gevonden van het PvdA campagneteam.

Even later kreeg ook Roemer een kans op het incident terug te komen, maar die verprutste hij volkomen. Hij vroeg Rutte zijn woorden in te slikken, maar toen de premier dit weigerde, durfde Roemer hem verder niet te onderbreken waardoor Rutte uit de val kon ontsnappen. Een gemiste kans van Roemer, maar ook van Samsom. Beiden hadden Rutte tegen de touwen kunnen slaan door hem keihard als leugenaar weg te zetten. Iets wat Balkenende in 2006 wel durfde tegen Wouter Bos: “U draait en u bent niet eerlijk”. Het geniale van de gevleugelde aanval “U draait en u bent niet eerlijk” was dat Balkenende hiermee de sterkste karaktereigenschap van Wouter Bos wist te beschadigen: zijn betrouwbaarheid. Wouter Bos is daar nooit meer bovenop gekomen.

Diederik Samsom had zijn Reagan one-liner kunnen uitbreiden met: “Nu doet u het weer! U draait en u liegt!”. Samsom had hiermee geen enkele kiezer verloren, Roemer volledig buitenspel gezet én Rutte in een zeer lastig parket gebracht. Je ziet de voorpagina’s al voor je: hiermee had Samsom in één klap de tweestrijd Rutte-Roemer kunnen kantelen in een tweestrijd Rutte-Samsom. Maar hij heeft het niet aangedurfd.

Rutte komt heel goed weg
En daarom is Mark Rutte in het verkiezingsdebat bij Knevel en van den Brink donderdagavond eigenlijk nog heel goed weggekomen. Omdat Samsom niet durfde x97 en Roemer niet in staat bleek x97 het scheurtje in de teflonlaag van Mark Rutte volledig open te rijten. Hiermee heeft de premier kostbare tijd gewonnen die hij kan gebruiken om een verdedigingslinie op te werpen rond zijn belangrijkste wapen: vertrouwen. Zonder vertrouwen geen premierbonus. Rutte weet dat. Zijn tegenstanders weten dat ook. In het Knevel en van den Brink debat dansten ze er nog een beetje omheen. Bij een volgend debat zouden ze wel eens nog harder kunnen toeslaan.